Analiza benchmarking Euroregionu Neisse-Nisa-Nysa oraz pozostałych euroregionów w RCz ze szczególnym uwzględnieniem granicy czesko-polskiej

Struktura organizacyjna

Każdy euroregion na przestrzeni swego istnienia wykształcił swoją własną strukturę organizacyjną. Jest ona zależna przede wszystkim od statusu prawnego poszczególnych części narodowych, jak również od zakresu działalności euroregionu i zwyczajów specyficznych po drugiej stronie granicy. Porównując poszczególne struktury organizacyjne stwierdzamy, że niektóre organy różnią się raczej tylko nazwami, natomiast ich ukierunkowanie jest podobne. Różnice występują w składzie oraz wielkości organów. Pomimo tych wszystkich rozbieżności opracowano poniższą, uogólniającą modelową strukturę organizacyjną euroregionów funkcjonujących w Republice Czeskiej:

Baza członkowska

Poszczególni członkowie czeskiej części euroregionu - stowarzyszenia (miasta, gminy, kraje, mikroregiony, inne instytucje)

Poszczególni członkowie części partnerskiej (ewent. części partnerskich) euroregionu

Organy poszczególnych części euroregionu (wg statutu lub regulaminu)

Organy czeskiej części euroregionu (stowarzyszenia)

Walne zgromadzenie

Rada/Zarząd

Kierownictwo

Prezydent + wiceprezydenci

Sekretariat

Organ kontrolny (komisja kontrolna, komisja rewizyjna, rada nadzorcza, rewizorzy rachunków), ewentualnie inne organy

Podobne wewnętrzne organy części partnerskiej euroregionu

Wspólne organy (na podstawie porozumienia o współpracy części narodowych)

Wspólne fora

Wspólna rada/zgromadzenie generalne/walne zgromadzenie

Prezydium (+wspólny prezydent) (Komitet)

Sekretariat

Organ kontrolny (rada nadzorcza)

Grupy, komisje robocze

(Euro)

Regionalny Komitet Sterujący (Regionalny Komitet Monitorujący) dla Funduszu Małych Projektów

Z wykresu wynikają trzy szczeble organizacyjne:

• Baza członkowska.
• Narodowa część euroregionu.
• Euroregion jako transgraniczna wspólna struktura.

Pierwszy dotyczy bazy członkowskiej poszczególnych części euroregionu. Najczęściej występującymi członkami stowarzyszeń po czeskiej stronie są miasta i gminy. Jak wskazywano już powyżej, wśród kolejnych członków mogą być przykładowo kraje lub inne instytucje. Po drugiej stronie granicy istnieje w większości przypadków podobne stowarzyszenie z podobną bazą członkowską, chociaż mogą występować różnice (np. w Niemczech członkami nie są poszczególne gminy, ale całe powiaty - Landkreise). Każdy z członków ma wewnętrzną strukturę organizacyjną, decyduje o formie reprezentacji w strukturach narodowej części euroregionu (w większości to w przypadku gmin burmistrz, czasami w przypadku dużych miast, członek zarządu miasta).

Drugi szczebel to poziom narodowych części euroregionu. W przypadku trójstronnego euroregionu są to trzy części. Po stronie czeskiej, gdzie euroregiony mają zazwyczaj formę prawną stowarzyszenia osób prawnych, największym podstawowym organem jest walne zgromadzenie [czes. valná hromada], w którym reprezentowani są wszyscy członkowie stowarzyszenia. Czasami organ ten nosi nazwę sejmu [czes. sněm - Euroregion Labe] lub walnego zgrupowania [czes. valná shromáždění - Bílé Karpaty, Beskydy]. Walne zgromadzenie następnie wybiera węższe władze stowarzyszenia - w większości nazywane radą [czes. rada] euroregionu (zarządem - [czes. správní rada] w przypadku euroregionów Labe i Bílé Karpaty lub [czes. představenstvo] w euroregionach Krušnohoří i Beskydy). Rada ze swojego grona wybiera prezydenta (przewodniczącego) i ewentualnie wiceprezydentów (wiceprzewodniczących), stanowiących kierownictwo czeskiej części euroregionu. Ważnym organem euroregionu jest stały sekretariat [sekretariát lub jednatelství], na którego czele stoi sekretarz [sekretář lub jednatel]. W przypadku większości euroregionów funkcjonuje podanto organ kontrolny.

Na podstawie porozumienia pomiędzy czeskim stowarzyszeniem a stowarzyszeniem z drugiej strony granicy powoływany jest następnie wspólny euroregion ze wspólnymi organami, do których delegowani są przedstawiciele obu stron (w przypadku euroregionu trójstronnego jest to porozumienie trzech stowarzyszeń tworzących jeden wspólny euroregion z organami składającymi się z przedstawicieli wszystkich trzech stron). Zazwyczaj wspólnymi organami są:

• Rada euroregionu (czasami generalne lub walne zgromadzenie [generální/valné shromáždění(1) składające się z niektórych lub wszystkich członków rad części narodowych. To zawsze najwyższy wspólny organ.
• Prezydium [presidium] składające się zazwyczaj z prezydentów/przewodniczących narodowych cześci euroregionu. W niektórych przypadkach istnieje tylko jeden wspólny prezydent(2). Czasami organ ten ma większy skład i członkami są również sekretarze(3).
• Sekretariat. Zazwyczaj składa się z sekretariatów części narodowych.
• Grupy robocze składające się z ekspertów z obu stron granicy.

Jako że euroregiony uczestniczą we wdrażaniu Funduszu Małych Projektów, do celów zarządzania funduszem powołany jest tzw. regionalny komitet sterujący (czasami euroregionalny komitet sterujący lub komitet monitorujący). Euroregiony mogą powoływać inne fora (np. Euroregion Nisa ma tzw. Forum Bezpieczeństwa FOR-BE-S składające się z przedstawicieli określonych organów z poszczególnych cześci euroregionu). Euroregion Bílé Karpaty powołał wspólną radę nadzorczą. Są to jednak przypadki raczej sporadyczne.

(1) Generalne zgromadzenie ma Euroregion Silva Nortica, walne zgrupowanie Bílé Karpaty. Natomiast Silva Nortica przykładowo nie ma tego typu organu w ogóle.

(2) W tym przypadku prezydent drugiej części euroregionu jest wiceprezydentem a urząd prezydenta funkcjonuje w oparciu o zasadę rotacji.

(3) Przykład euroregionu Silva Nortica.